Yörük Halıları

Dokumanın ilk olarak nerede yapıldığı bilinmese de genel olarak Orta Asya’da gelişme gösterdiği görülmektedir. Bu bölgede yaşayan ve göçebe bir yaşam tarzı süren bu kabilelere, Yörük ya da göçebe kabileler denilmektedir. Nüfus yoğunluğundaki artışlar nedeniyle
bu kabilelerde Asya’dan batıya doğru çeşitli dönemlerde göçler olmuştur. Göçebeler göçleri
döneminde olumsuz hava şartlarından korunmak amacıyla çadırlarını kurmada keçi yününden faydalanmışlardır. Keçi yünü koyun yününe nazaran çok daha uzun ve sıkıdır. Düz dokuma tekniği bu anlamda ilk defa göçebelerde kullanılmış ve dokumacılığın gelişimi de bu
şekilde başlamıştır.

Anadolu’ya Asya’dan göçen Türkmen ve Yörük aşiretleri aracılığıyla giren, dokumacılık farklı dokuma türleriyle varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Yörükler tarafından
dokunan halılar, ülkemizde ve dünyada bu başlangıçla önemli bir yere gelmiştir.

Yörükler, atlı-göçebe Türk kültürüne uygun yaşantılarını diğer birçok Türk topluluğuna göre daha uzun süre devam ettiren ve yerleşik düzene yakın zamanlarda geçen (az da olsa
devam ettirenler vardır.)Türk topluluklarından birisidir. Yörüklerin yaşamında kadının
önemli bir yeri vardır. Göçebe Türk kızlarının iddia edercesine meydana getirdikleri motiflerle halı ve kilimler, yükte hafiftir, ancak bir çuvalı doldurur. Fakat en modern bir şehirdeki,
en mutena bir salonu ziynetlendirecek vasıfta, sanat değerindedir. Ücra dağ başlarında
umulmadık yerlerde büyük bir manevi kültürü temsil eder. Anadolu efsanelerinde halı uçmaz, fakat dillenir. Sevdadan renkler seçilir. İnanışlardan şekiller örülür. Her halı bir hayattır. Dokuyanın yaşadığı veya etkilendiği bir yaşam biçiminin, duygularının aktarıldığı mektuptur. Halı dokuma, Türklerde göçebe bir kavmin daha kalın ve ısıtıcı bir zemin bulmak
arzusu gibi pratik bir nedene dayanmaktadır.

Osmanlı döneminde Anadolu´da geleneksel halıcılığı Türkmen ve Yörükler yapıyordu. Osmanlının son döneminde yozlaşan halı üretimi için İran ve İngiltere’den getirilen usta
ve desenler ile geleneksel halıcılığımızın yaratıcıları yeteneksizleştirilerek, ucuz halı işçisi
durumuna getirilmiştir. Halı sanatı temelinden sarsılmıştır. Osmanlı Dönemi sonunda geleneksel halı dokumacılığı, basit Türkmen ve Yörük halkın yaptığı değersiz, ucuz bir iş sayılırdı. Kilimler ise pazara yollanan halıları paketlemeye yarayan adi dokumalar olarak değerlendiriliyordu. Endüstrileşme başındaki, yoz geçiş dönemlerinde, geleneksel dokumacılığa
ait halı sanatı, geri plana atılmış, sanki modası geçmiş bir nesne olarak hor görülmüştü. Yozlaşan kültür değerleri ile makinede yapılan her üretim ucuz ve üstün zannedilmişti. Hâlbuki
Anadolu halılarındaki soyut motif anlayışına Batılı sanatçılar ancak 1900’lü yılların başında
varabilmişlerdi.

Avrupa sanatının Rönesans´tan beri vardığı yeni yol soyut sanattı. Bu da asırlardır Geleneksel Türk Halılarında kullanılan, ne yazık ki ülkemizde günümüzde bile hala küçümsenen, desen ve motiflerdir. Çoğalan yabancı yayınlar, Türklere özgü olan halı dokuma sanatını en azından sanat dışı bırakma ya da bu dokuma örneklerini Türk sanat bütünlüğü dışında,
bölge bölge, köy köy hatta oba oba parçalara ayırma çabasına girmişlerdir.
Yörükler Anadolu’da veya Rumeli’de oturdukları bölgelerin adını aldıkları gibi kendi
eski adları ile de anılırlardı. Mesela Anadolu Yörüklerinin bazılarının belgelerde geçen adları
şunlardır. İçel Yörükleri, Alaiye Yörükleri, Tekeli Yörükleri, Bursa Yörükleri Haruniye Yörükleri, Maraş Yörükleri, Ankara Yörükleri, Eğridir Yörükleri, Araç Yörükleri, Taraklı Yörükleri, Ziyle Yörükleri, Karaca Yörükleri, Murtuna Yörükleri, Tartar Yörükleri, Karayahsili
Yörükleri, Nacaklı Yörükleri, Nasirli Yörükleri, Eski Yörük, Toraman Yörükleri, Tacirli
Yörükleri, Tor Yörügü, Rumeli Yörüklerinin adları ise şöyledir: Tanrı Dağı Yörükleri, Naldöken Yörükleri, Kocacık Yörükleri, Ofcabolu Yörükleri, Vize Yörükleri, Yan bolu Yörükleri, Selanik Yörükleri
5
Günümüzde Yörükler genelde, Güney Ege ve Akdeniz’de yaşamlarını sürdüren insanlardır. Onların dokudukları halılar, Türkler Anadolu’ya yerleştikten sonra ortaya çıkmış ve
değer görmüş halıların devamıdır. O zamandan beri de, bir daha asla orijinal güzellik, karakter ve kalitelerini kaybetmemişlerdir.

Kaynak